Pałac w Nowym Warpnie

Tuż za wjazdem do Nowego Warpna nad brzegiem jeziora nowowarpieńskiego stoi piękny pałac, wybudowany w stylu neorenesansu francuskiego. Aby dojechać do niego należy skręcić jakieś 50 m przed kościołkiem św. Huberta w żużlową drogę.

Do siedziby szlacheckiej prowadzi aleja oraz dojazd od strony wschodniej. Pałac jest zwrócony fasadą w kierunku południowo-wschodnim. Wokół rezydencji rozciąga się zabytkowy park. Główna część parku znajduje się poza ogrodzeniem, jakie pozostało po Straży Granicznej. Z okien pałacu rozciąga się wspaniały widok na jezioro, Półwysep Nowowarpieński i wyspę Riether Werder.

Pałac powstał w roku 1898 za czasów Albrechta von Enckevort. Data jego budowy widniała na wiatrowskazie wieńczącym hełm wieży i była widoczna jeszcze przed remontem z połowy lat 70-tych XXw. Po II Wojnie Światowej w pałacu zagościli żołnierze Wojsk Ochrony Pogranicza.

Od tego momentu stał się jednym z elementów gęstej sieci strażnic zachodniej granicy Polski Ludowej. Po przemianach ustrojowych pod koniec lat 80-tych ubiegłego wieku i likwidacji WOP-u, gospodarzem obiektu został Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie.

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej oraz podpisaniu układu z Schengen stało się jasne, że dni placówki granicznej zostały policzone. Jeszcze przed opuszczeniem budynku przez Straż Graniczną (co stało sie w I kw. 2008 r.) podjęto działania zmierzające do znalezienia nowego właściciela obiektu. Burmistrz Gminy Nowe Warpno Władysław Kiraga, podjął niezbędne i szybkie działania, aby pałac nie spotkał los pobliskiego pałacu w Stolcu.

Przy wydatnej pomocy Starosty Powiatu Polickiego Leszka Guździoła znalazł partnera w postaci dyrektora Książnicy Pomorskiej im. St. Staszica w Szczecinie Lucjana Bąbolewskiego, który podjął się roli gospodarza obiektu. Dnia 19 stycznia 2009 r. uroczyście podpisano umowę o użyczenie nieruchomości i przekazano go nowemu gospodarzowi.

Książnica zamierza przeznaczyć część pomieszczeń na składnicę powiększających się zbiorów oraz archiwum dla wybranych zbiorów Książnicy. Ponadto ma tu powstać instytucja kultury łącząca funkcje biblioteki, ośrodka konferencyjno-naukowo-szkoleniowo-edukacyjnego i miejsca sztuki. Książnica wzięła na siebie bieżące utrzymanie nieruchomości oraz wszelkie inwestycje związane z odrestaurowaniem pałacu zgodnie z wymogami konserwatorskimi.

Intencją burmistrza jest, aby obiekt ma zostać żywym obiektem, sercem kulturalnym gminy. Dlatego część pomieszczeń została przeznaczona dla Niezależnego Europejskiego Stowarzyszenia Twórców-ART, które planuje udostępnić poddasze na wystawy prac, które powstaną podczas plenerów artystycznych. Odbywać się też mają cykliczne zajęcia artystyczne dla dzieci i młodzieży.

Pałac jest budynkiem dwupiętrowym, podpiwniczony z kondygnacją strychu pokrytym łamanym dachem. Pierwotnie dach był pokryty łupkiem. Obecnie jest pokryty blachą ocynkowaną (dolne połacie) i papą (górne połacie).

Założony na rzucie prostokąta z dwoma wydatnymi, trójbocznie zamkniętymi ryzalitami w elewacji tylnej, z kwadratową w rzucie wieżą w północnej elewacji bocznej, z półkolistym ryzalitem w południowej elewacji bocznej oraz z nieznacznie wysuniętym, poprzedzonym werandą ryzalitem w fasadzie. Dawniej północna wieża była pokryta wysokim ozdobnym hełmem. Obecnie zamiast hełmu jest płaski dach.

Pałac wybudowany jest z cegły. Lico zewnętrzne z czerwonej cegły klinkierowej z detalem wykonanym w tynku. Stropy nad piwnicami ceglane na belkach stalowych a stropy nad parterem i I piętrem drewniane.  Więźba dachowa płatwiowo-kleszczowa.

Schody wewnętrzne zostały przebudowane w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Są to schody żelbetonowe dwubiegowe. Schody zewnętrzne są wykonane z betonu.
Większość stolarki okiennej i drzwiowej pochodzi z okresu remontu. Zachowano tylko niewielkie ilości oryginalnych drzwi z czasu budowy. Są to drzwi płycinowe jedno i dwuskrzydłowe. Zachowane okna to okna skrzyniowe, dwudzielne.

Elewacje budynku ozdobione są wykonanym w tynku detalem skontrastowanym z czerwonym, ceglanym licem.  Podziały poziome tworzą gzymsy: cokołowy, kordonowy pomiędzy I piętrem oraz gzymsy podokienne. Całość wieńczy wydatny gzyms koronujący z kroksztynami. Obramienia okien wszystkich elewacji - z wyjątkiem środkowych ryzalitów – mają kształt aediculi. Pod oknami parteru rozmieszczono płyciny. Nadproża okienne zwieńczono gzymsami (parter) a na I piętrze dodatkowo trójkątnymi naczółkami.

Środek dziewięcioosiowej fasady akcentuje trójosiowy ryzalit. Pośrodku fasady znajduje się główne wejście do budynku, do którego wiodą schody i weranda. Dwuspadowy daszek werandy wspiera się na korynckich kolumnach. Podziały pionowe tworzą korynckie pilastry w narożnikach i takie same kolumny - pomiędzy oknami.

Całość wieńczy szczycik lukarni, z półkoliście zamkniętym oknem poddasza. Nad oknami I piętra umieszczono lwie głowy, w belkowaniu herb rodziny von Enckevort (z paludamentem, trzymaczami i klejnotem). 
Trzynastoosiowa tylna elewacja pałacu również zachowuje ściśle osiowy układ.

Wydatne, trójboczne zamknięte ryzality tworzą rodzaj krótkich skrzydeł bocznych ujmujących z dwóch stron obszerny murowany taras oraz cofniętą, środkową część elewacji. Jej oś zaakceptowana została nieznacznie wysuniętym ryzalitem, identycznym jak w fasadzie. Architraw nad parterem ryzalitu zdobi motyw wici roślinnej.

Do północnej elewacji bocznej dostawiona jest czworoboczna wieża, do której od strony zachodniej przylega parterowy ryzalit z tarasem na dachu. W północnej elewacji wieży widoczny jest zamurowany obecnie portal bocznego wejścia do pałacu.

Jego półkoliście zamknięty otwór ujęty został po bokach pilastrami korynckimi dźwigającymi architraw z gzymsem. Trzony pilastrów przerwane zostały w połowie swej wysokości drugą parą głowic, a archiwolta łuku zwieńczona jest głową lwa. 

W pałacu nie zachowano żadnego oryginalnego wyposażenia. Na osi budynku, we frontowym trakcie położony jest obszerny hall, bezpośrednio za nim dawny salon z wyjściem na taras i widokiem na jezioro. Po obu stronach salonu były dwa pomieszczenia o identycznych rozmiarach.

Pierwotnie służyły za pokoje gospodarzy pałacu. Wnętrza po obu stronach hallu rozwiązane zostały asymetrycznie. Największe wnętrza usytuowano w ryzalitach, stanowiących rodzaj krótkich skrzydeł. W południowym, znalazła się sala balowa, zajmująca także półkolisty ryzalit elewacji południowej. W ryzalicie północnym położona jest nieco szersza sala wtórnie adoptowana na kuchnię. Piętro powtarza z grubsza układ parteru. Największe pomieszczenia usytuowane tu zostały na osi przedniego traktu – nad hallem oraz – podobnie jak na parterze – w obu tylnych ryzalitach.

W latach 1974-1983 w pałacu były prowadzone prace remontowe w trakcie, których wymieniono klatkę schodową z drewnianej na żelbetonową. Częściowo wymieniono strop oraz stolarkę okienną i drzwiową, wprowadzono wtórne podziały wnętrz, malowanie wnętrza i detalu elewacji. Jednocześnie zaadaptowano część północno - zachodnią do funkcji mieszkalnej
Kubatura pałacu wynosi 10.721 m3 a powierzchnia użytkowa 2054 m2.

Pisząc o pałacu, trudno nie wspomnieć o części Nowego Warpna zwanej Karszno (do 1945 r. Alberechtsdorf). 
Kiedyś było oddzielną miejscowością i należało do jednych z najstarszych wsi w północnej części Pomorza Zachodniego. Określone w źródłach, jako Aluerstorpe, Alberstorp, Voget Albersdorp było od XIII w. lennem starego pomorskiego rodu szlacheckiego von Bröcker (wymieniony po raz pierwszy w 1284r. w łacińskiej wersji de Palude, von dem Broke, Broker i.t.d. od niemieckiego - „der Bruch" - bagno). Majątek rycerski był powiązany z właścicielami dóbr w Rieth i Vogelsang.

W 1412 r. wieś została nadana przez księcia pomorskiego Świętobora I klasztorowi w Jasienicy.

W 1602r. książę Filip II potwierdził Jürgenowi Brocker z Karszna patent na lenno przyznany w 1568r. Własność von Bröckerów nad Karsznem potwierdził patent na lenno z 1681 r. Od 1728 r. właścicielem wsi był major Jürgen Lorenz von Kleist.

To od niego za 13.000 talarów w 1738 r. odkupił majątek starszy radca sądowy Gustav von Bröcker. Po nim właścicielem Karszna był jego syn - Ludwig Gustav - kornet karabinierów, który zginął podczas wojny siedmioletniej (1756- 1763). W 1756 r. majątek odziedziczył mąż siostry poległego - Carl Heinrich von Wedell, wówczas pułkownik, a później generał - podporucznik i minister stanu.

W 1766 r. za sumę 20.000 talarów Karszno nabył Gotthilf Christian von Enckevort z Vogelsang. Kupił on majątek dla swojego syna Berda Fridricha, który to przekształcił majątek w allodium, czyli niepodzielne lenno. Później (w 1790 r.) właścicielem został radca wojenny Georg Wilhelm von Hill (za 50.000 talarów).

W 1800r. majątek wykupił Friedrich von Enckevort bratanek Gotthilfa Christiana. W latach 60-tych XIX w majątek ten należał do deputowanego powiatowego Eduarda Freiedricha von Enckevorta, syna Friedricha. W 1884r. i 1892 r., jako właściciel majątku wymieniony jest Albrecht von Enckevort.

W 1884 r. jego dobra liczyły 799, 17 ha, w tym tylko 147,5 ha gruntów ornych i aż 492,22 ha lasów. W 1905 r. właścicielką Karszna była Klara von Enckevort. W jej rękach majątek pozostawał jeszcze w latach 20-tych. W 1939 r. jako kolejny właściciel wymieniony jest Hans von Enckevort. Majątek zmalał wówczas do 203 ha ziemi, w tym 74 ha gruntów ornych, 42 ha łąk i 35 ha lasów.

W roku 1975 Karszno zostało włączone do Nowego Warpna.

11.10 - piątek

Brak wydarzeń w dniu dzisiejszym

Pomorze Zachodnie